Trong bối cảnh chuyển đổi số giáo dục diễn ra mạnh mẽ, các mô hình đào tạo truyền thống đang dần được bổ sung và làm phong phú bởi những phương pháp hiện đại. Một trong những xu hướng nổi bật được áp dụng rộng rãi tại các cơ sở giáo dục đại học hàng đầu trên thế giới chính là Giáo dục kết hợp (Blended Education). Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn tổng quan về mô hình này, so sánh với các hình thức đào tạo khác và phân tích những điểm mạnh, điểm yếu của nó..
Bản chất của Giáo dục kết hợp
Giáo dục kết hợp là một phương pháp sư phạm trong đó người học tiếp thu kiến thức thông qua sự pha trộn giữa các phương tiện điện tử, học tập trực tuyến (online) và các hình thức đào tạo truyền thống trực tiếp (face-to-face). Bản chất của nó không phải là việc thêm một vài hoạt động trực tuyến vào khóa học hiện có, mà là sự tích hợp hữu cơ và có chủ đích giữa hai môi trường để tối ưu hóa trải nghiệm và kết quả học tập. Mô hình này hỗ trợ cả các hoạt động đồng bộ (synchronous) - nơi người dạy và người học tương tác trong cùng một thời điểm (lớp học trực tuyến, thảo luận video trực tiếp) và bất đồng bộ (asynchronous) - nơi người học có thể tự điều chỉnh nhịp độ và thời gian học tập (xem bài giảng ghi hình, làm bài tập trên nền tảng LMS).
So sánh với các phương thức đào tạo khác
Khi so sánh với hình thức đào tạo truyền thống thuần túy, giáo dục kết hợp thể hiện một bước tiến vượt bậc về tính linh hoạt và khả năng cá nhân hóa. Mô hình truyền thống dù tạo ra môi trường tương tác trực tiếp cao nhưng thường bị giới hạn bởi không gian và thời gian cố định, đồng thời khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu và nhịp độ học tập khác nhau của từng cá nhân. Giáo dục kết hợp khắc phục những hạn chế này bằng cách trao quyền chủ động cho người học trong việc tiếp cận kiến thức, qua đó giải phóng thời gian trên lớp để tập trung vào phát triển các kỹ năng tư duy bậc cao.
Mặt khác, khi đặt cạnh hình thức đào tạo trực tuyến hoàn toàn (E-Learning), giáo dục kết hợp lại nổi bật nhờ khả năng duy trì và tăng cường sự kết nối con người. Đào tạo trực tuyến 100% dễ dẫn đến nguy cơ gây ra cảm giác cô lập, thiếu vắng sự gắn kết cộng đồng và gặp thách thức trong việc rèn luyện các kỹ năng mềm thông qua trải nghiệm thực. Blended Education bù đắp điểm yếu này bằng cách bảo tồn các yếu tố tương tác trực tiếp, nơi vun đắp văn hóa học tập, xây dựng mối quan hệ thầy-trò, và phát triển kỹ năng hợp tác nhóm. Như vậy, nó tạo ra một mô hình lai tối ưu, kế thừa những mặt mạnh của cả hai phương thức.
Tại sao cần áp dụng giáo dục kết hợp?
Sự ra đời của Blended Education là đáp ứng tất yếu cho nhu cầu đào tạo linh hoạt và hiệu quả trong thời đại mới. Đối với người học, mô hình này mang lại tính linh hoạt cao, cho phép sinh viên chủ động sắp xếp thời gian và tốc độ học tập đối với phần nội dung trực tuyến, tạo điều kiện cho việc tiếp thu kiến thức sâu hơn. Việc hoàn thành các bài tập, nội dung trực tuyến trước khi đến lớp giúp đảm bảo tất cả sinh viên có cùng nền tảng kiến thức, từ đó các buổi thảo luận trực tiếp trên lớp sẽ sâu sắc và hiệu quả hơn. Sự đa dạng trong hình thức học cũng giúp duy trì động lực và giảm sự nhàm chán.
Đối với giảng viên và nhà trường, mô hình này giúp mở rộng phạm vi tiếp cận người học mà vẫn đảm bảo chất lượng tương tác. Nó góp phần tiết kiệm chi phí về cơ sở vật chất, đi lại và có thể tái sử dụng các học liệu số. Đồng thời, nó đáp ứng nhu cầu đa dạng của cả những người ưa thích công nghệ và những người quen với phương pháp truyền thống.
Các mô hình áp dụng phổ biến
Có nhiều mô hình để triển khai Giáo dục kết hợp, tùy thuộc vào mục tiêu và điều kiện cụ thể. Mô hình Driver (Dẫn dắt) yêu cầu người học tự chuẩn bị nội dung trực tuyến trước, thời gian trên lớp dành cho thảo luận, giải đáp thắc mắc và thực hành nâng cao, với Flipped Classroom (Lớp học đảo ngược) là một ví dụ điển hình. Mô hình Luân phiên (Rotation) cho phép sinh viên luân chuyển giữa các hoạt động học tập khác nhau theo một lịch trình cố định hoặc linh hoạt, bao gồm học trực tuyến, làm việc nhóm và hướng dẫn trực tiếp với giảng viên. Mô hình Phòng máy (Computer Lab) thường được áp dụng khi toàn bộ hoặc một phần thời gian trên lớp được diễn ra trong phòng máy, nơi sinh viên làm việc trên máy tính dưới sự giám sát và hỗ trợ trực tiếp của giảng viên.
Ưu điểm và nhược điểm
Giáo dục kết hợp sở hữu nhiều ưu điểm nổi bật. Nó tối ưu hóa thế mạnh của cả hai phương thức online và offline, đồng thời tăng tính chủ động và trải nghiệm cá nhân hóa cho người học. Mô hình này cũng góp phần tiết kiệm chi phí và dễ dàng mở rộng quy mô, đồng thời cung cấp dữ liệu để theo dõi và đánh giá tiến độ học tập của sinh viên một cách chi tiết.
Tuy nhiên, mô hình này cũng tồn tại một số nhược điểm đáng lưu ý. Giai đoạn chuyển đổi ban đầu thường dẫn đến gia tăng khối lượng công việc, đòi hỏi sự đầu tư lớn về thời gian và công sức để thiết kế khóa học và xây dựng học liệu số. Cả giảng viên và người học đều cần có hiểu biết cơ bản về công nghệ và kỹ năng số. Vấn đề đạo văn và tính xác thực trong đánh giá cũng là thách thức, đòi hỏi các biện pháp kỹ thuật như phần mềm chống đạo văn và trình duyệt an toàn khi thi trực tuyến. Ngoài ra, một số người học có thể cảm thấy cô đơn hoặc mất hứng thú nếu không được thiết kế và hỗ trợ phù hợp.
Yêu cầu và phạm vi áp dụng
Để vận hành hiệu quả, giáo dục kết hợp đòi hỏi những yêu cầu cơ bản về công nghệ bao gồm hạ tầng mạng internet ổn định, hệ thống quản lý học tập (LMS), và thiết bị đầu cuối đầy đủ cho giảng viên và người học. Về con người, giảng viên cần được đào tạo về phương pháp sư phạm số và kỹ năng thiết kế khóa học kết hợp, trong khi người học cần có kỹ năng tự học và kỷ luật cao. Học liệu số cũng cần được đầu tư chất lượng, rõ ràng và dễ tiếp cận. Về phạm vi áp dụng, mô hình này phù hợp với hầu hết các môn học và bậc học, đặc biệt hiệu quả trong giáo dục đại học và đào tạo sau đại học, nơi người học có khả năng tự chủ cao.
Những lưu ý khi áp dụng
Khi triển khai giáo dục kết hợp, cần lưu ý một số điểm quan trọng. Việc đầu tiên là nên bắt đầu từ những thứ cơ bản nhất, tránh cố gắng chuyển đổi toàn bộ một khóa học hiện có mà nên thiết kế lại từ đầu, xác định rõ mục tiêu học tập và phân chia nội dung phù hợp cho từng phương thức. Lấy người học làm trung tâm thông qua việc khảo sát nhu cầu và phong cách học tập của sinh viên để lựa chọn mô hình và công cụ phù hợp là yếu tố then chốt. Cần tập trung vào kết quả đầu ra thay vì công nghệ, bởi công nghệ chỉ là phương tiện để đạt được mục tiêu học tập. Việc đánh giá và điều chỉnh chương trình thông qua triển khai thí điểm với một nhóm nhỏ, thu thập phản hồi và liên tục cải tiến là vô cùng cần thiết. Cuối cùng, chuẩn bị tâm thế cho người học thông qua hướng dẫn kỹ lưỡng về cách học mới, các quy định và kỳ vọng sẽ giúp quá trình chuyển đổi diễn ra suôn sẻ.
Kết luận
Blended Education không phải là một giải pháp tạm thời mà là một phương thức đào tạo chiến lược, mang lại hiệu quả bền vững. Việc áp dụng thành công mô hình này đòi hỏi một tầm nhìn chiến lược, sự đầu tư bài bản và cam kết từ cả nhà trường, giảng viên và người học. Bằng cách kết hợp hài hòa giữa phương pháp truyền thống và hiện đại, giáo dục kết hợp mở ra một hướng đi mới cho nền giáo dục trong thời đại số.
Bài viết này chỉ thể hiện quan điểm cá nhân của tác giả, không phản ánh quan điểm của bất kỳ cá nhân hoặc tổ chức nào khác.
Tin bài: TS. Dương Hoài An
